Menu Zoeken

Han Sieveking

Geboren in 1949, leraar sinds 1976 en directeur Fotoacademie Amsterdam.

Han begon in 1976 met het geven van fotocursussen in een buurthuis. Nu heeft zijn Fotoacademie (1985) vestigingen in vijf steden en dependances in tien andere. Een paar maanden geleden kwam hij in het nieuws met een loopbaangarantie voor nieuwe studenten.

'De meeste studenten bij ons zijn erachter gekomen dat ze uitgekeken zijn op het vak dat ze nu doen en dat ze voor hun gevoel iets hebben laten liggen toen ze jong waren. Ze wilden toen iets doen met beeld, iets creatiefs, maar dat werd door hun omgeving afgeraden. Voor de meeste is het dus eigenlijk – met niet zo'n leuk woord – tweede kans onderwijs. Daarnaast hebben we natuurlijk ook een aparte ploeg die de voltijd opleiding volgt, dat zijn schoolverlaters en die komen met heel andere ideeën binnen, die hebben niet van "Ik moest dit nog doen", maar dat zijn meestal mensen die heel erg bevlogen zijn om met beeld bezig te zijn. Eigenlijk zijn ze niet zo zeer bezig met het idee om vakfotograaf te worden, want ze hebben geen flauwe notie wat dat überhaupt inhoudt. Maar ze hebben wel het gevoel van dat ze zich creatief willen uiten met beeld. Ze zijn supergemotiveerd. Als ze voor ons kiezen dan kiezen ze voor een dure oplossing, want ze hebben geen studiefinanciering zoals elders. Ze kiezen dan puur voor de sfeer. Er zitten wel rijkeluiskinderen bij, maar ook jongeren waarvan de ouders er een lening voor moeten nemen of iets regelen via een oom die het kan voorschieten.'

'Op de voltijders heb ik een heel speciaal team zitten, speciaal daarop geselecteerd, die ik altijd voorhoud: als je 17, 18, 19 bent dan heb je hele andere belangen in het leven, je studie heeft niet je prioriteit en wij moeten ervoor zorgen dat het hier zo leuk is dat het hun prioriteit wordt en niet door dwang, want dat heeft geen enkele zin. Niemand is verplicht om hier te komen. De jongeren maken zich geen zorgen over de toekomst. Dat is geen issue. Dat komt pas in het laatste jaar, want dan zit je vlak voor je eindexamen en denken ze "Kun je er überhaupt iets mee verdienen?". Op de open dagen worden hier wel vragen over gesteld.'

'Ze krijgen van mij altijd het standaardverhaal: er zijn veel te veel fotografen in Nederland, echt veel te veel, de markt is overspoeld met fotografen en alleen de fotografen die zich weten te onderscheiden hebben een kans om aan de bak te komen en de rest in feite niet. Of tegen een inkomen beneden het minimumloon. Ik vind dat je als fotograaf, als zelfstandig ondernemer – reken ik even de journalistieke fotografen niet mee, want die hebben een roeping – toch minimaal een inkomen van 2 keer modaal moet halen.

Dat gaan we ze ook voorrekenen, dat zijn bewustwordingsprocessen in het laatste jaar; de academie maakt ze er bewust van hoeveel uren je eigenlijk kunt fotograferen, hoeveel uren je in rekening kunt brengen. Dat je niet alles in rekening kunt brengen. Dat is ook een stukje bewustwording en dan kun je ook inschattingen maken van je productieve uren per week, maand of jaar. En wat moet ik dan vragen per uur? Dat verschilt natuurlijk of je een modefotograaf bent of dat je reclame doet, dat maakt allemaal nog uit. En als je de journalistieke kant opgaat dan moet je wel echt tot de binnenkring doordringen van de Volkskrant om er goed mee te kunnen verdienen.'

'Wij zijn die gekke opleiding waar je in de eerste les van het eerste jaar al moet kunnen fotograferen. Wij hebben daarom een voortraject waarin je de basistechnieken leert en de hele digitale workflow leert beheersen. Op het moment dat ze beginnen kunnen ze dus al een beetje fotografen, we bouwen meteen de techniek uit, maar wij zien techniek echt niet anders dan een stuk gereedschap. Eigenlijk vanaf les 1 gaat het over concepten, over thema, over zeggingskracht en wat je nu eigenlijk wilt overbrengen met je beeld. De inhoudelijke kant is meteen voor meer dan de helft aanwezig en naarmate de opleiding vordert, neemt dat een steeds grotere plaats in. Wij willen ze ontwikkelen tot een fotograaf die zich conceptueel en inhoudelijk heel sterk kan uiten en ook kan meedenken met de opdrachtgever. Je hebt de techniek nodig om je te kunnen uiten en wij reiken die techniek aan. En je moet dan zelf maar kijken wanneer je hem wilt toepassen. Ze krijgen bij ons een ruime gereedschapskist, en in principe kunnen ze het allemaal tot op een bepaald niveau gebruiken. Ze gaan zich specialiseren, waardoor je het een wat intensiever gebruikt dan het andere; je hebt ook zelf voorkeuren, de een lost het helemaal bij de opname op, de ander denkt: ik kan ook heel aardig photoshoppen dus ik schuif die kant op. Beeldbewerking is een instrument dat er gewoon bij hoort, heb je nodig, moet je mee kunnen werken, tot op een bepaald niveau. Van mij hoef je er geen whizzkid in te worden want als je het gewenste niveau hebt bereikt dan kun je ook andere mensen aansturen. En beoordelen. Van mij mag je als fotograaf alles uitbesteden, inhuren. Haal er een specialist bij. In de opleiding ontdekken ze dat ook voor zichzelf. Ze leren niet alleen hun sterke kanten leren kennen, maar vooral ook wat hun zwakke kanten zijn en hoe je daar omheen kunt werken. Op het moment dat je het vak ingaat moet je exact weten: "Dat beheers ik en daar moet ik vanaf blijven". Je moet altijd je sterke kanten uitbuiten.'

'Het ergste wat je kan overkomen is dat je na je diploma in een zwart gat valt. Dat moet je eigenlijk altijd voorkomen. Dus je moet zorgen dat ze in het laatste jaar al heel erg bezig zijn met opdrachten verwerven. We zorgen ervoor dat opdrachtgevers hier naartoe komen en daardoor ontdekken ze hoe het werkt, hoe het balletje gaat rollen. Als een art director die langskomt op een bepaald moment denkt die maakt wel leuk werk dan zegt hij hier heb je mijn kaartje, dan moeten ze natuurlijk binnen een week bellen en bij hem langsgaan en dan krijgen ze een opdracht, waardoor de map waarmee ze uiteindelijk later de boer opgaan veel meer waard is. Daar zit niet alleen dat leuke werk in dat ze zelf bedacht hebben, maar daar zit ook echt werk in, praktijkvoorbeelden. Dat werkt.'

'De opleiding is erop gericht om ze te ondersteunen en in hun tocht verder te helpen, maar het is wel een barre tocht, de opleiding is zwaar en die maken we ook niet lichter want we moeten dat heel hoge eindniveau halen en niet iedereen gaat dat redden. Het kost ook veel tijd en dat betekent dat je sociale leven heel zwaar onder druk komt te staan. En dat zal ook betekenen dat hun relatie onder druk komt te staan en dan kan het zijn dat een partner zegt "Of de opleiding of de relatie". En een deel kiest dan heel verstandig voor de relatie. En een ander deel voor hun passie en dat betekent het einde van de relatie. Dat gebeurt best vrij veel.

Bijna niemand valt af omdat hij het fotografisch niet aankan, dat heeft natuurlijk ook te maken met de zorgvuldigheid waarmee we mensen toelaten, maar wat je wel merkt is dat ze toch de tijd onderschat hebben die het kost. Er zijn ook mensen die hopeloos zijn met plannen en als iets duidelijk is, is dat je heel goed moet kunnen plannen om zo'n opleiding te doen. We ondersteunen ze daar wel mee, want ze kunnen hier iedere dag terecht voor wat ze maar willen, maar dat biedt niet altijd de oplossing. Dus er vallen mensen af.'

'Je moet een eigen stijl hebben ontwikkeld, een vaag begrip, maar je moet je onderscheiden. Niet dertien in een dozijn, maar een duidelijk eigen karakter. En die stijl moet ook bij je passen. En wat heel belangrijk is, is dat ze kunnen meedenken met de opdrachtgever, dat ze een toegevoegde waarde hebben. Je kunt er niet meer vanuit gaan dat mensen alleen maar worden ingehuurd om een plaatje te schieten. Daar leiden we ze uiteindelijk ook niet voor op.

In principe hebben ze een eigen website als ze van school komen. Je loopt wel behoorlijk achter als je dat niet hebt. Ik vind ook dat ze visitekaartjes moeten hebben, dat als je ergens komt je een kaartje moet kunnen geven en dat moet niet zo'n stom zelf gemaakt kaartje zijn, dat moet er gewoon goed uitzien. Als je een offerte maakt, zelfs al doe je hem helemaal digitaal, dan moet daar een huisstijl inzitten. Ik denk niet dat je je zonder huisstijl kunt presenteren. Ook een e-mail moet een eigenheid hebben, een smoel. Je mag nooit het excuus hebben "Ja, maar ik ben nog maar net begonnen, dus ik heb nog geen kaartje". Onzin. Ik vind dat je dat gewoon moet hebben. Je moet kunnen zeggen tegen iemand "Kijk maar op mijn website" en die moet dan goed functioneren.

Als je hier in de omgeving van Amsterdam succesvol wilt zijn, dan moet je in een bepaald onderdeel van de fotografie ontiegelijk goed zijn. Maar zit je meer in de provincie dan moet je juist op een veel breder vlak goed zijn, niet supergoed maar wel breder.'

'We hebben ook een begeleidingstraject na het afstuderen. We willen ze eigenlijk nog een paar jaar terugzien. Dat is gratis en dan kijken we onder andere of ze hun portfolio vernieuwen. Als dat niet zo is dan worden we daar heel erg kritisch over, dan ben je niet goed bezig. Je moet nieuw werk maken.

Ik voel me verantwoordelijk voor de mensen die hier afstuderen. Ik doe het omdat ik het heel leuk vind om die mensen op te leiden, om die droom te helpen realiseren. En die droom is niet alleen om heel goed te leren fotograferen, die droom is eigenlijk om met hun fotografie een nieuw bestaan op te bouwen. We kunnen dus een heel goede fotograaf van ze maken, maar als we er niet in slagen om ook de aansluiting met de beroepspraktijk te maken dan hebben ze die droom nog niet verwezenlijkt. Dus daar zitten we wel achter aan, dat hoort er echt bij.

Er zijn wel kritische geluiden, maar ook heel veel mensen die wel heel blij zijn met de opleiding. Het is niet goedkoop, want je betaalt veel geld, maar toch vind ik ons niet heel duur, want we steken er veel tijd en energie in, we leveren echt kwaliteit. De goedkoopste variant is € 3.500, vier jaar lang. Plus inkt, papier, levensonderhoud. Maar het leuke is natuurlijk dat je het ook weer terugverdient. Dat beloof ik. Als je twee jaar nadat je bent afgestudeerd er niet van kunt leven, en leven betekent in dit geval 125% van het minimumloon, als je dat niet hebt gehaald, terwijl je daar wel heel veel moeite voor hebt gedaan, dan krijg je het collegegeld terug.'

'Als ik nu kijk in de fotografiewereld dan zie ik dat een heel groot gedeelte het al heel krap heeft. Als daar iedere keer weer zo veel nieuwe fotografen bijkomen dan denk ik dat je een probleem hebt. Eigenlijk wilde ik duidelijk maken dat wij ons daarin positief onderscheiden, en dat is niet zo maar een idee, wij houden ons heel erg bezig met wat er na het eindexamen met onze studenten gebeurt. Wij onderzoeken dat ook en uit die onderzoeken blijkt dat meer dan 90% als fotograaf aan het werk is. En al vrij snel ook.'