Het jaarlijkse onderzoek ‘Monitor Freelancers en Media 2017’ is in opdracht van de NVJ, NVF, Auteursbond, DuPho, BNO en Kunstenbond DAMD en door de collectieve beheersorganisaties Lira en Pictoright uitgevoerd door onderzoeksbureau Pyrrhula. De resultaten zijn op donderdag 1 februari door Henk Vinken van Pyrrhula bekendgemaakt tijdens een hoorzitting in Nieuwspoort. Aan het onderzoek namen 875 freelance (foto)journalisten, schrijvers, fotografen, illustratoren en ontwerpers deel.

Profiel gemiddelde freelancer in het onderzoek

De gemiddelde leeftijd van de deelnemers aan het onderzoek is 50 jaar. De mediafreelancers hebben ruim 16 jaar werkervaring en genoten bijna allemaal een HBO-opleiding of hoger. Ze werken gemiddeld 37 uur per week, maar krijgen ongeveer 22 uur per week betaald. De mediafreelancers die hebben meegedaan aan het onderzoek zijn vooral schrijvende journalisten, schrijvers en fotografen.

Belastbaar inkomen is iets toegenomen

Een aantal mediafreelancers profiteert van het economisch herstel. Zo is een toenemend aantal respondenten freelancer geworden uit ondernemerschap. Het belastbaar inkomen is na een aantal jaren te zijn gedaald, toegenomen tot circa €25.600 euro op jaarbasis. Vooral illustratoren en ontwerpers incasseren hogere tarieven in 2017. Ook de tarieven voor online gebruik van werk stijgen. De tarieven van de regionale en lokale media van de Persgroep zijn licht gestegen. De orderportefeuille is ook voor een iets langere duur met werk gevuld. In 2017 hebben freelancers voor 4,5 maanden werk, in 2016 was dat 4,4 en in 2015 4,2 maanden.

Gemiddelde jaarinkomen blijft laag

Tot zover het positieve nieuws. Welbeschouwd is een belastbaar jaarinkomen van 25.600 euro voor iemand met bijna 20 jaar ervaring en met een gemiddelde leeftijd van 50 jaar laag te noemen.

Uit het onderzoek blijkt dat nog altijd vier op de tien freelancers aangewezen is op het inkomen van een partner en van hen is vier op de tien (42%) dat zelfs in zeer grote mate. Hoewel iets meer freelancers in 2017 een arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) hebben afgesloten, heeft ruim de helft (64%) geen AOV. Het aantal freelancers dat geen pensioenverzekering heeft en niet spaart voor de oude dag is zelfs iets toegenomen. Het economisch herstel heeft dus (nog) niet heel evident geleid tot investeringen in voorzieningen tegen inkomensderving.

Tarieven

Uit de Monitor wordt pijnlijk duidelijk dat bijna alle uurtarieven in 2017 lager zijn dan in 2014. Vooral de tariefdaling onder fotojournalisten valt op. In 2017 wordt nog maar 64 procent van het tarief uit 2014 betaald: een gemiddelde van €44 per uur. Schrijvende freelancers komen op een uurtarief van €49 per uur. Zowel wat betreft betaling per uur als per foto zijn zij die uitsluitend het journalistieke vak uitoefenen het slechtst af.

Tarief per mediatitel

In 2017 wordt gemiddeld €470 per opdracht betaald, dat was in 2016 nog €590. De tarieven van de regionale bladen van de Telegraaf Mediagroep zijn gedaald. Ook Parool, Libelle en Margriet betalen minder in 2017 dan in 2016.
Al sinds jaren wordt het inkomen uit freelance mediawerk gecombineerd met andere - beter betaalde - opdrachten. In de top 5 staat het bedrijfsleven bovenaan de lijst, gevolgd door ‘overige opdrachtgevers’ zoals ideële organisaties, verenigingen en stichtingen, vaktijdschriften, publiekstijdschriften en landelijke omroepen/dagbladen. Voor wat betreft de omzetaandelen scoren zowel bedrijven als regionale en landelijke omroepen en dagbladen hoog.

Auteursrechten

In de Monitor komt naar voren dat de Wet Auteurscontractenrecht niet bijzonder bekend is onder de freelancers: tweederde kent de wet niet. In deze wet staan dat afspraken over overdracht en exclusieve licenties, waaronder hergebruik, vastgelegd moeten worden. Acht op de tien respondenten weet niet dat er een Geschillencommissie Auteurscontractenrecht is. Bijna tweederde van de freelancers onderhandelt weliswaar over auteursrechten, maar slechts een kwart is tevreden over het aanbod (in 2015 en 2016: 30%). Schrijvende journalisten en schrijvers (en zij die allebei zijn) onderhandelen minder over vergoedingen voor hergebruik van werk en over de afkoop van rechten dan andere mediafreelancers. Tegelijk hebben zij ook een significant lager uurloon dan de niet-schrijvende mediafreelancers.

Collectieve afspraken

Na een jarenlang traject van rechtszaken en lobbyen is in november 2017 een tweede motie aangenomen die (nu) experimenteerruimte moet bieden voor krachtenbundeling door creatieve zelfstandigen tijdens onderhandelingen. ‘Minister Ingrid van Engelshoven van Onderwijs Cultuur en Wetenschap heeft toegezegd collectief onderhandelen voor zzp’ers wettelijk te willen regelen. De NVJ is er stellig van overtuigd dat alleen collectieve afspraken bijvoorbeeld in de cao de daling van de tarieven kan stoppen. Het is nu aan de Minister om dat te regelen', aldus García López.

Dit past allemaal perfect in de ontwikkelingen van de laatste jaren. De relevante stakeholders in de creatieve en culturele sector zijn na de Verkenning (2016) en het daarna volgende advies Passie Gewaardeerd (2017) van de SER en de Raad voor Cultuur zijn momenteel gezamenlijk actief met de uitwerking van een Arbeidsmarktagenda die bedoeld is om de positie van werkenden in de sector te verbeteren.

 Hier het volledige onderzoeksrapport Monitor Freelancers en Media 2017

Foto: Wilmar Dik