Menu Zoeken

Gezamenlijk auteursrecht

Het komt vaak voor dat een fotograaf in creatief opzicht samenwerkt met anderen. Dit kunnen eveneens fotografen zijn, maar ook artdirectors en stylisten. Afhankelijk van ieders creatieve inbreng kan het zijn dat alle betrokkenen in mindere of meerdere mate aanspraak kunnen maken op het auteursrecht op de foto. De techniek (het bedienen van de camera) is slechts één van de aspecten van het maken van een auteursrechtelijk beschermde foto (zie [noot 2]). Zo kan ook het rangschikken of vormgeven van het foto-onderwerp een belangrijke rol spelen bij de uiteindelijke compositie. Het is dus niet uitgesloten dat naast de fotograaf ook andere creatieve personen (mede)auteurschap op een foto kunnen claimen. Als de betrokkenen over een eventuele rechtenverdeling vooraf geen afspraken hebben gemaakt, zal het soms lastig zijn om daarover achteraf alsnog overeenstemming te bereiken. De afzonderlijke creatieve inbreng laat zich per slot van rekening moeilijk in percentages uitdrukken.

Dat ondervond ook de fotograaf Ruige, die met zijn opdrachtgever achteraf een geschil kreeg over de verdeling van auteursrechten op zijn foto's [noot 11]. De fotograaf had tijdens de fotosessie samengewerkt met een door de opdrachtgever ingeschakelde artdirector. Die laatste claimde op grond van artikel 6 van de Auteurswet het auteursrecht aangezien de foto's onder zijn leiding en toezicht tot stand waren gekomen. Ruige zou zich enkel hebben bezig gehouden met het bedienen van de fotoapparatuur en aanwijzingen van de artdirector hebben opgevolgd. De rechter oordeelde uiteindelijk dat de artdirector inderdaad overwegend verantwoordelijk was voor de keuze van het onderwerp en de compositie. Daar stond tegenover dat Ruige de foto's had voorzien van 'een rauwe paparazzi-achtige' sfeer en daarmee eveneens een persoonlijk stempel op het resultaat had gedrukt. De rechter zei hierover:

"Die suggestie is door Ruige tot stand gebracht, hetzij door telkens een rukje aan de camera te geven, hetzij door bij een scherpe achtergrond en bewegende modellen het juiste moment van afdrukken te bepalen. Tijdens het afdrukken in de donkere kamer heeft hij nog effecten aangebracht."

Tijdens de procedure slaagden de partijen erin om het conflict alsnog te schikken. Toch geeft deze zaak duidelijk aan dat het lastig is om achteraf de creatieve inbreng van verschillende makers in een auteursrechtelijke rechtenverdeling tot uitdrukking te brengen. We mogen ervan uitgaan dat de fotograaf bij zo'n samenwerking altijd een deel van het auteursrecht toekomt. Welk deel dat precies is, zal steeds van de concrete omstandigheden afhangen.

Wanneer naast de fotograaf ook een stylist of artdirector een creatieve bijdrage heeft geleverd aan het eindresultaat, en het auteursrecht over al deze personen moet worden verdeeld, dan spreken we van 'gezamenlijk auteursrecht'. Soms kunnen de verschillende bijdragen van samenwerkende makers of auteurs niet los van elkaar worden beschouwd. De verschillende auteursrechten zijn dan ondeelbaar. In dat geval mogen de medeauteurs niet op eigen gelegenheid tot exploitatie overgaan. Wanneer er sprake is van inbreuk, dan mogen de medeauteurs daar wel afzonderlijk van elkaar tegen optreden.

In andere gevallen kunnen de verschillende bijdragen aan een werk wel los van elkaar worden beschouwd. Denk bijvoorbeeld aan een boek waarvoor een journalist de tekst en een fotograaf de foto's heeft geleverd. Tekst en beeld horen weliswaar bij elkaar en zijn wellicht zelfs op elkaar afgestemd, maar zij kunnen niettemin zonder problemen afzonderlijk en onafhankelijk van elkaar worden geëxploiteerd. In dit voorbeeld hebben de journalist en de fotograaf dus ieder een eigen auteursrecht op hun afzonderlijke inbreng. In de volgende paragraaf zullen we zien dat bovenop zo'n verzameling van verschillende auteursrechten soms een nieuw auteursrecht ontstaat: dat van de uitgever als verzamelaar.