Menu Zoeken

De licentieovereenkomst

Wanneer een fotograaf een ander toestemming geeft zijn foto onder bepaalde voorwaarden te gebruiken en publiceren, verleent hij de gebruiker een gebruiksrecht, oftewel een licentie. Hij blijft echter auteursrechthebbende. In een licentieovereenkomst kunnen partijen uiteenlopende afspraken vastleggen. Uiteraard is de financiële vergoeding een belangrijk onderdeel van elke licentie. Voor het vaststellen van de hoogte ervan bestaan geen vaste regels. Sterker nog, op grond van het mededingingsrecht dient elke onderneming (daarbij inbegrepen zelfstandig werkende personen) onafhankelijk de tarieven vast te stellen. De Nederlandse Mededingingsautoriteit beschouwt het maken van onderlinge afspraken daarover namelijk als een ontoelaatbare vorm van concurrentievervalsing. De uiteindelijke licentievergoeding is altijd een kwestie van vraag en aanbod. Partijen moeten hier simpelweg over onderhandelen.

Het is verstandig om in de overeenkomst te specificeren welk deel van de vergoeding betrekking heeft op het maken van de foto, soms de dagprijs genoemd, en welk deel op het gebruik van de foto. De mate van het voorgenomen gebruik is namelijk mede bepalend voor de omvang van de vergoeding. Ook de eventuele exclusiviteit van de licentie kan de prijs opdrijven. Hiermee wordt bedoeld dat de fotograaf de foto niet aan anderen mag leveren. Er kunnen ook afspraken worden gemaakt over de duur van het gebruik. Voorts is het raadzaam om vast te leggen in welke media, oplage en landen de foto gebruikt mag worden. Wanneer de foto bestemd is voor het internet, besef dan dat dit medium feitelijk wereldwijd is. Door de toestemming te beperken tot Nederlandstalige websites, zal de gebruiker voor het gebruik op internationale websites een aanvullende vergoeding moeten betalen. Verder kan de fotograaf toestemming geven voor eenmalig gebruik of juist hergebruik. Datzelfde geldt voor het recht om sub-licenties te verstrekken. Dit betekent dat de gebruiker de foto op zijn beurt aan derden ter beschikking mag stellen. Denk bijvoorbeeld aan een persbureau dat de foto van een freelance fotograaf weer doorlevert aan een krant.

Een licentie kan schriftelijk maar ook mondeling worden verstrekt. Het is echter raadzaam om de inhoud en omvang van de licentie altijd schriftelijk vast te leggen in een ondertekende offerte of opdrachtbevestiging. Soms kan dat niet, bijvoorbeeld vanwege het spoedeisende karakter van de opdracht. Lukt het niet om de opdrachtgever een uitgebreide offerte te sturen, bevestig dan in ieder geval per e-mail of fax de belangrijkste afspraken zoals de prijs, het doel van de publicatie en het gebruik. De inhoud van mondelinge afspraken is achteraf namelijk niet of nauwelijks te bewijzen. Tot slot is het van belang om in een licentieovereenkomst niet te spreken van 'afkoop auteursrecht' of 'afkoop copyright'. Dit suggereert namelijk dat er sprake is van overdracht van auteursrecht (zie paragraaf 3.7) en dat is bij het verstrekken van een licentie nu juist niet de bedoeling. Het consequente gebruik van de term 'licentie' of 'gebruiksrecht' voorkomt elk misverstand hierover.

Contracteren via e-mail is eveneens mogelijk. Bedenk echter wel dat de wet de elektronische handtekening alleen aan de handgeschreven handtekening gelijk stelt als een voldoende betrouwbaar middel is gebruikt om de echtheid te achterhalen. Een elektronische handtekening moet persoonlijk, onvervalsbaar en veilig zijn. Hij moet gebaseerd zijn op een gekwalificeerd certificaat en gegenereerd zijn door een veilig middel voor het aanmaken van elektronische handtekeningen. Deze certificaten zijn te verkrijgen bij zogenaamde 'certificatiedienstverleners'. Meer informatie over dit onderwerp staat op de website van het ECP.

Zelfs wanneer partijen de gemaakte afspraken netjes hebben vastgelegd, kan toch onenigheid ontstaan over de precieze betekenis van de licentiebepalingen. In dat geval moet men bedenken dat licentiebepalingen altijd 'terughoudend' moeten worden uitgelegd. Als een fotograaf bijvoorbeeld een foto aan een tijdschrift levert voor plaatsing bij een artikel, dan mag men de afspraak niet zodanig eenzijdig oprekken dat plaatsing van de foto op de cover of op een website er ook onder zou vallen. Dit zijn weer nieuwe openbaarmakingen, dus hierover zullen eerst nadere afspraken moeten worden gemaakt. Als een fotograaf een foto aan een krant levert voor een bedrag van honderd euro is het − gelet op de bescheiden hoogte van dit bedrag − redelijk om ervan uit te gaan dat de foto eenmalig gebruikt mag worden in de krant. De gemiddelde beroepsfotograaf zal namelijk voor hergebruik een aanvullende vergoeding bedingen. Verder zal bij onenigheid of onduidelijkheid over de gemaakte afspraken ook gekeken moeten worden naar de bedoelingen van de partijen ten tijde van het sluiten van de overeenkomst. Wat mochten ze op dat moment in redelijkheid van elkaar verwachten? Wat een redelijke uitleg is, zal telkens uit de concrete situatie moeten blijken. Wanneer komt vast te staan dat de gebruiker inderdaad een te ruim gebruik van de foto heeft gemaakt, dan is er sprake van een schending van het auteursrecht van de fotograaf. In hoofdstuk 4 staat beschreven welke maatregelen hij dan kan nemen.