Menu Zoeken

50 tips voor fotografen en fotoverzamelaars

  1. Gebruik de duurzaamste fotografische materialen en verwerk die correct. De duurzaamste kleurendrukken zijn niet op basis van zilver of chemische kleurstoffen, maar op basis van permanente, lichtechte pigmenten. Zwart-wit drukken op barietpapier zijn in het algemeen beduidend duurzamer dan die op PE papier. PE papier is ongeschikt voor foto's die geëxposeerd of bewaard zullen worden. Zwart-wit foto's die bedoeld zijn om langdurig geëxposeerd of bewaard te worden, moeten met een beeld beschermende toner – goud of selenium – behandeld worden.
  2. Druk foto's af met een ruime witrand (ca. 5 cm) rondom het beeld en snij die er later niet af, tenzij dat onvermijdelijk is. Witranden vormen een bescherming tegen beschadigingen.
  3. Druk foto's af in het midden van het papier.
  4. Gebruik een vergrotingskoker die het beeld met exact haakse hoeken nauwkeurig parallel met de papierranden midden op het vel fotopapier projecteert.
  5. Droog de fotoafdrukken zorgvuldig om bobbelen te voorkomen.
  6. Musea en galeries werken veelal met (kwarts halogeen)lampen met een lichtopbrengst van 300 lux. Beoordeel de densiteit en kleurbalans van fotoafdrukken in de doka of het vaklab onder dezelfde lichtomstandigheden als waarin ze op een expositie te zien zullen zijn.
  7. Overweeg hoe een afdruk eruit zal zien wanneer deze achter een passe-partout zit en kies daarna pas de plek waar je de druk wilt signeren: de handtekening in of uit het zicht.
  8. Signeer met zacht potlood of met Oost-Indische inkt. Voor de achterkant en witranden van barietpapier wordt potlood aanbevolen. Voor het schrijven op negatieven, de achterkanten van PE papier en afdrukken op basis van polyester alsook op de emulsiezijde van alle typen fotopapier, is Oost-Indische inkt het beste. Gebruik Oost-Indische inkt in combinatie met een pen met holle, ronde punt (Rotring bijvoorbeeld). Het gebruik van viltstiften is niet aan te bevelen. Zet geen inktstempels op foto's. Gebruik liever een zogenaamd blindstempel.
  9. Voor fotografen: Wijk van bovenstaande aanbevelingen af als dit de aard van je werk ten goede komt. Artists rarely pause to consider permanence when inspiration strikes.
  10. Dia's en kleurnegatieven moeten in de koelkast bewaard worden. Alleen zo verliezen ze het minst aan kwaliteit, waardoor er ook later perfecte drukken van gemaakt kunnen worden. Huishoud koel- en vrieskasten zijn met name geschikt voor kleinere collecties waarvan het materiaal in afzonderlijke dampdichte plastic zakken kan worden verpakt. Voor grote collecties waardevol materiaal – en voor werken van groot formaat – is het zinvol om een speciale koel- of vriescel te laten bouwen. Bij sommige leveranciers is het mogelijk de relatieve luchtvochtigheid van die koel- of vriescel te laten regelen. Dan wordt de cel een soort koude kluis en moet hij worden voorzien van een sluis voor het acclimatiseren van het fotomateriaal. In alle andere gevallen moet het materiaal in afzonderlijke dampdichte plastic zakken worden verpakt.
  11. Ook van iedere goedgekeurde afdruk moet er een in een koelkast bewaard worden. Deze druk (B.A.T. in het kunstcircuit: Bon à Tirer) dient als referentie voor iedere volgende druk.
  12. Digitale bestanden vergen regelmatig onderhoud. Bewaar back-ups op een aparte plaats. Schrijf bestanden over naar gelang er nieuwe hard- of software op de markt komt om ze compatibel te houden met de zich verder ontwikkelende digitale infrastructuur, opdat ze ook in de toekomst gereproduceerd kunnen blijven worden.
  13. Zet waardevolle fotoafdrukken zo spoedig mogelijk in een passe-partout. Plak foto's niet op. Vermijd tweezijdig plakband en zo ongeveer alle lijmsoorten, ook die met de naam 'fotolijm'. Gebruik gegomd plakband op basis van textiel of 3M No. 810 Scotch Magic Tape.
  14. Sommige typen fotoafdruk zijn houdbaarder dan andere. Pas de kwaliteit van het passe-partout karton hierop aan. Het beste passe-partoutmateriaal is van zuurvrij, niet-gebufferd 100% lompenkarton. Bijvoorbeeld Van Gelder Conservation Board van Barth.
  15. Gebruik liever fotohoekjes dan plakstroken om foto's in een passe-partout vast te zetten.
  16. Raak foto's, al dan niet in passe-partout, alleen met schone handen aan. Nog beter is het om schone, witkatoenen handschoenen aan te trekken.
  17. Leg schutbladen tussen op elkaar gestapelde foto's, ook als ze in passe-partouts zitten.
  18. Hou losse foto's alleen bij de hoeken vast, nooit in het midden van de zijkanten.
  19. Hou passe-partouts met beide handen aan de zijkanten vast.
  20. Raak foto's en passe-partouts nooit aan de voorzijde aan.
  21. Til een passe-partout nooit op aan de binnenrand van het kader.
  22. Open en sluit passe-partouts langzaam.
  23. Schuif foto's en passe-partouts nooit langs of over elkaar.
  24. Verwijder een foto nooit uit het passe-partout, tenzij men daar ervaren in is.
  25. Leg een foto nooit los in het passe-partout.
  26. Berg foto's niet op in enveloppen of dozen die daar ongeschikt voor zijn.
  27. Bewaar foto's en passe-partouts plat en horizontaal.
  28. Bewaar foto's en passe-partouts in overeenstemming met hun grootte.
  29. Leg grote foto's of passe-partouts niet op kleine.
  30. Bewaar losse foto's en foto's in passe-partout niet bij elkaar in dezelfde doos of envelop.
  31. Berg losse zwart-wit foto's en kleurafdrukken niet bij elkaar in dezelfde doos of envelop.
  32. Gebruik speciaal daarvoor gemaakte dozen van alkalisch gebufferd karton om foto's en negatieven in op te bergen. Gewone dozen, ook die waarin onbelicht fotopapier geleverd wordt, zijn niet geschikt om afdrukken in te bewaren. Het gebruik van houten opbergdozen wordt dringend afgeraden.
  33. Kasten en planken voor het bewaren van foto's zijn idealiter van geëmailleerd, verchroomd of vernikkeld metaal, geanodiseerd aluminium of roestvrij staal. Hout, spaanplaat, hardboard, MDF en formica wordt afgeraden. Als het beslist hout moet zijn gaat de voorkeur uit naar goed gedroogd hardhout.
  34. Bewaar foto's niet in de kelder (te vochtig) of op zolder (te warm).
  35. Foto's kunnen het best bewaard worden bij een relatieve luchtvochtigheid van 30-40%. In geen geval mogen foto's langdurig worden blootgesteld aan periodes van meer dan 65%. Voor inktjet prints ligt die grens lager. Een relatieve luchtvochtigheid van 60% is al genoeg om schade aan te richten. Het is daarom verstandig om voor digitale drukken een maximale relatieve luchtvochtigheid van 50% aan te houden. Voor alle typen fotoafdrukken geldt dat een betrekkelijk koele temperatuur van 15-20°C is aanbevolen.
  36. Kleurenfilms en kleurafdrukken blijven het langste goed bij lage temperaturen. De relatieve luchtvochtigheid speelt bij kleurafdrukken een minder belangrijke rol dan bij drukken in zwart-wit. Met iedere 5,6 °C temperatuurverlaging wordt de houdbaarheidstermijn van kleurenmateriaal zo ongeveer verdubbeld. Voor kleine collecties is een goede koelkast vaak ruim voldoende.
  37. Waardevolle fotoafdrukken mogen niet worden bewaard in ruimten waar ook maar enigszins kans is op waterschade. Hou verzamelingen uit de buurt van waterleidingbuizen. Ook kelders en andere plekken die kunnen overstromen zijn af te raden.
  38. Installeer geen automatische brandblusinstallatie in de ruimte waar foto's worden bewaard.
  39. Aluminium is neutraal, betaalbaar en licht materiaal om foto's mee in te lijsten. Roestvrij staal en brons zijn ook veilig, maar duur en zwaar. Houten lijsten zijn ongeschikt voor zwart-wit foto's, maar niet schadelijk voor kleurafdrukken.
  40. Glas en hoogwaardig plastic als plexiglas en lucite wordt aanbevolen voor kleurafdrukken. UV-werend acryl is niet zo vreselijk zinvol, omdat binnenshuis de meeste schade aan kleurenfoto's aangericht wordt door waarneembaar licht, niet door ultraviolet licht. Voor zwart-wit foto's is het langdurig gebruik van plexiglas en ander plastic niet aan te bevelen. Gebruik altijd passe-partouts om te voorkomen dat de ingelijste foto aan het glas of plastic vast gaat plakken.
  41. Plaats een stuk aluminiumfolie of polyester tussen de achterkant van het passe-partout en het achterpaneel van de lijst. Voor een ingelijste PE print is een 'ademende' tussenlaag tussen passe-partout en achterpaneel aanbevolen, zodat vrijkomende chemicaliën kunnen ontsnappen.
  42. Idealiter is het achterpaneel van de lijst gemaakt van aluminium, zuurvrij niet-gebufferd lompenkarton of polipropyleen 'golfkarton'. Hardboard, spaanplaat, MDF, triplex en multiplex worden ten zeerste afgeraden. Kunststof achterpanelen vormen een slechte combinatie met zwart-wit foto's.
  43. Foto's – al dan niet ingelijst – mogen pas naar een nieuw geschilderde of geparketteerde omgeving worden overgebracht nadat alle oplosmiddelen uit de verf zijn verdampt. Er kan gemakkelijk een reactie plaatsvinden met chemicaliën uit de verf of de terpentijn of uit boenwas bij gewreven parketvloeren.
  44. Direct zonlicht dient altijd vermeden te worden. Foto's moeten bij voorkeur in gedimd licht geëxposeerd worden. Een ideaal compromis tussen comfort (voor kijkers) en veiligheid (voor foto's) is een verlichting van 50 lux, bij welke hoeveelheid licht mensen van 55 jaar en ouder echter moeite zullen hebben om kleuren goed te kunnen zien.
  45. Het kan niet genoeg benadrukt worden dat foto's in principe niet langdurig geëxposeerd kunnen worden zonder dat dit schadelijk is. Als kleurenfoto's niet onder de goede luchtvochtigheid en de juiste temperatuur bewaard worden, verliezen ze zelfs in het donker hun kleur.
  46. Waardevolle zwart-wit foto's op PE papier mogen nooit geëxposeerd worden. Foto's op PE papier zijn niet geschikt om in te lijsten of ingelijst te bewaren.
  47. Zo ongeveer alle hedendaagse zwart-wit foto's zijn afgedrukt op papier met toegevoegde optische witmakers, die tijdens het exposeren geleidelijk aan in kracht afnemen. Ook als de drukken van 'museumkwaliteit' zijn, zullen op termijn de witte partijen en hoogste lichten iets van hun oorspronkelijke kracht verliezen.
  48. Hou vakliteratuur, ontwikkelingen en informatie via het internet bij van detaillisten, importeurs en fabrikanten over de stabiliteit van fotografische materialen en van stoffen die daarmee in contact komen. Bezoek de site van Wilhelm research maandelijks.
  49. Deel je kennis en informatie en wissel van gedachten met gelijkgestemden.
  50. Voor verzamelaars: Ga niet alleen op grote namen af. Koop foto's van zowel onbekende als bekende fotografen. Koop foto's primair omdat je ze waardeert, niet alleen om de naam van de maker. Besef dat het werk van beroemde fotografen in de regel aanzienlijk duurder is dan dat van iemand die nog bezig is naam voor zichzelf te maken. Daar liggen de echte kansen voor de verzamelaar om een foto te kopen voordat de prijzen omhoog schieten.

Tekst: Pim Milo, schrijver van het Blog -over fotografie-